NEDEN ZANZİBAR ( TANZANYA )

Geçen yıl bir vesile ile ( bir sivil toplum kuruluşu organizasyonu ile), bir gurup arkadaşımızla birlikte sağlık hizmeti vermek amacıyla Tanzanya Birleşik Devletlerine bağlı Zanzibar Özerk Cumhuriyetinde buılunduk. Katılanların istisnasız tamamının hayata bakışını değiştiren, kendini ve yaşadığı hayatı sorgulatan Tanzanya seyahati bu anlamda bize çok şeyler gösterdi ve öğretti.

Yurda geri döndüğümüzde, indiğimiz havaalanına, geçtiğimiz yollara, evlerimize, odalarımıza ve içindekilere, çocuklarımıza ve onlara sunduğumuz imkanlara, soframıza koyduklarmıza,, yaşadığımız hayata, olmazsa olmaz  saydıklarımızaartık daha farklı bakıyorduk, sorguluyorduk.

Bir rüyaymışcasına,, gidip gördüğümüz,…

Sanki ayrı bir dünyada yaşayan insanları-çocukları,

Orada öylece bırakıp dönmüştük,…

Hem de hiçbir şey yapamadan…

Önceleri bilmiyorduk…

Biliyorduk da, şöyle uzaktan uzağa…

Bu kadar yanmıyordu içimiz…

Yanıyordu da, ateşe düşmüşcesine değil…

Oysa şimdi, gidip gördüğümüz,, sefaletle yoğrulan, hastalıklarla boğuşan, ilaç bulunamayan, bulunduğunda alıınamayan, sağlık hizmetinden uzak, en basit acil ameliyatların bile neredeyse yapılamadığı, insanların 40-45 yaşlarında basitçe tedavi edilebilecek hastalıklardan ölmesinin doğal sayıldığı bu coğrafya, rüyalarımıza giriyor ve iç burkan seslerle  haykırıyor:

“Gördüklerinizi unutmayın,…!

Size simsiyah tenleri ve inci dişleriyle gülümsemeye çalışarak bakan,

O  çocukları unutmayın!

Binlerce yetimi unutmayın…!

Ayağına batan çivinin çıkarılması için,

Bir haftadır ameliyathane kapısında, “bugün belki alırlar”  ümidiyle…

Yalvaran gözlerle bekleyen  o amcayı unutmayın…!

Doğan çocuklarını, “yaşarlarsa” veririz diye, uzun süre isimsiz seven,

Yavrularına korkulu gözlerle bakan   anneleri unutmayın…!

Beynine pıhtı attığı halde

Aspirinden başka ilaç veremediğiniz ablayı,

Kalp krizi geçirdiği halde,

Morfinden başka ilaç veremediğiniz abiyi…!

Onları, yokluktan tedavi edemediğiniz için kıvranmalarınızı unutmayın…!

Siz ayrılırken “n’olur yine gelin” diyenleri…

Dost-kardeş gülümsemelerle sizi uğurlayanları unutmayın…!

Gözlerinizle görmemiştiniz, bİlmiyordunuz…

Şimdi gördünüz ve biliyorsunuz…

Bilmek ağır bir yüktür ve bu yük omuzlarınızdadır…

Bu yükü kaldırıp bir tarafa atıp unutmak da,

Altında ezilmek de…

Gereğini yapmak da…

Kalplerinize ve vicdanlarınıza bırakılmıştır.”

Evet, yurda döndüğümüzden beri duyduğumuz bu sesler…

Ve omuzlarımızda bilmenin getirdiği ağır bir yük…

Hep sorduk kendimize : “Ne yapabiliriz…”

Bu soruyla başladı herşey  ve bugünlere gelindi

Kurucu üyelerimizden ikisi doktor, biri de organizatör-idareci olarak bulunmuştu Tanzanya-Zanzibar seyahatinde… Gözleriyle görmüşlerdi herşeyi… Onlar gözleri ile gördüklerini, burdaki dostlarının gönüllerine  emanet ettiler…  Ve bu gönül birlikteliği , yurtiçi ve yurtdışında iyiliğe kapı aralamayı hedefleyen Altın Oran Derneği’nin hayat bulmasına vesile oldu. Tabiki derneğin ilk projesi de,  kendimizi borçlu hissettiğimiz  Tanzanya-Zanzibar adasına olacaktı doğal olarak…

KISACA TANZANYA, ZANZİBAR

•       Resmi adı,  Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti

•       Yönetim şekli   cumhuriyet (1964,Tanganika+Zanzibar birleşmesi ile)

•       Başkenti Dodoma (Siyasi başkent, nüfus 1.700.000)

                    Darusselam (Ticari başkent, nüfus 2.500.000)

•       Yüzölçümü 945.000 kilometrekare,   nüfusu 40.000.000.

•       Dil; kabile dilleri, Swahilice ve İngilizce resmi dil, Zanzibar’da ilave olarak Arapça

•       Din; %30 Müslüman,%35 Hristiyan, %35 yerli inanışlar, Zanzibar’da % 99 Müslüman

•       Para birimi ; Tanzanya Şilingi    ( 1 TL : 814 500 TZS )

•       İdari yapı; Anakara’da 22, Zanzibar’da 3 ayrı bölge

•       Etnik yapı; Anakara; % 99’u yerli Afrikalı, %1 Asyalı,Arap,Avrupalı)

      Zanzibar: Arap, yerli afrikalı  

•       Milli gelir  kişi başı 1500 dolar…

•       Ekonomi, % 80 tarıma dayalı. Ancak toprakların sadece %4’ü tarıma elverişli.

                           Madenler (özellikle altın ve  doğal gaz), yabancıların kontrolünde

                           Turizm  ( Safari turizmi, Zanzibar’da doğa ve deniz)

Tanzanya ve Zanzibar'da sağlık sigorta sistemi bulunmamakta. Sağlık hizmeti  ve ilaçlar neredeyse tamamen ücretli. Doktor sayısı son derece yetersiz,  sağlık ocaklarının hiçbirinde doktor yok, sağlık meslek lisesi mezunları doktor olarak çalışıyor. Birçok branşta uzman bulmak neredeyse imkansız. Var olanlar da hem teknik imkansızlık hem de eğitim yetersizliğinden tıbbın gereklerini yerine getirememekte.

Bir dikiş bir kesi ile halledilebilecek basit problemlerden insanlar kaybedilmekte.  Ülkemizde gerek aşılama tedbirleri gerekse tedavi imkanları ile artık görmediğimiz birçok enfeksiyon hastalığı, hayatları karartmakta ve birçok çocuğu her yıl ya öldürmekte ya da ebeveynlerini öldürerek yetim bırakmakta. Başta sıtma olmak üzere enfeksiyon hastalıkları, ölüm sebepleri arasında ilk sırayı alıyor. AIDS anakara Tanganika'da halen çok ciddi bir sorunken, Zanzibar adasında oldukça nadir.

Son yıllarda kalp-damar hastalıkları ve bunlara bağlı komplikasyonlardan ölümlerde artış görülmekte. Öyleki, ziyaretlerimizden birinde bir köye uğramış ve 40 yaş üstü bulduğumuz tüm insanların yaklaşık bir saatlik bir zaman diliminde tansiyonlarına bakmış ve kalplerini dinlemiştik. Yaklaşık 40 kişiden sadece6-7 tanesinde sistolik kan basıncını (büyük tansiyonu) 200 mmHg'nın altında bulabilmiştik. Tansiyon hastalığı ve buna bağlı komplikasyonlar da ciddi bir artış mevcut. Ve tansiyon ilacı olarak bizim artık neredeyse kullanmadığımız ilaçlar kullanılmakta, bunlar bile sağlık sigortasının olmaması ve maddi yetersizliklerden dolayı alınamamakta. İnsanlar 40'lı yaşlarda tansiyona bağlı kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, beyim problemleri nedenleriyle ölmekteler. Ne tansiyon ilaçlarına ne de tansiyona bağlı gelişen hastalıklara ilaç temin etmeleri mümkün değil. Bir kutu tansiyon ilacı 3-4 TL. Ancak her ay bu parayı verecek imkanları bile yok. Ayrıca ne bir diyaliz ünitesi, ne de bir anjiyografi ünitesi bulunmakta. Hal böyle olunca da yetimhanelerin dolup taşmasına da şaşırmıyoruz.

Tarihi Stone Town'da, Zanzibar'ın en büyük hem de referans hatanesi olan 400 yataklı Mnazi Mmoja Hastanesi'nde birçok uzmanlık dalı bulunmamakta, hastaneyi bir kısmı da Türkiye üniveristelerinden mezun pratisyen hekimler idare etmekteler. Hastane, bina, hijyen, teknik donanım, tıbbi imkanlar konusunda oldukça yetersiz. Birçok farklı hastalık ve hasta  koca bir koğuşta beraberce, sağlık -hijyen koşullarından uzak bi şekilde takip ediliyor. Hastanede el yıkamaya sabun bile bulmak zor. Çin, Küba, Baltık ülkeleri ve Avrupa'dan dönemsel olarak doktorlar gelmekte ve hizmet vermekteler. Beraberlerinde getirdikleri teknik techizatı, kendileri olmadıkları zaman kilitleyip gitmekteler. Kalp krizi geçirdiğinden kuşkulandığımız bir hasta için EKG çekememiştik, cihaz kilitli olduğu için... Velhasıl, Zanzibar Özerk Cumhuriyeti'nin en büyük referans hastanesinde durum bundan ibaret. Gerisini siz tahmin edebilirsiniz.

Karşılaştırma imkanı sunmak için,  Dünya Sağlık Örgütü verileri :

Ve... Özetle Tanzanya-Zanzibar ile ilgili genel bilgiler...